Markaziy Osiyo o‘zining boy tabiiy resurslari, strategik joylashuvi, iqtisodiy, transport va logistika imkoniyatlari bilan doimo jahon va mintaqaviy davlatlarning diqqat markazida bo‘lib kelgan.
Mustaqillikka erishgach, chegara, suv resurslari va boshqa masalalarda oʻzaro daʼvolar tufayli qoʻshni davlatlar bir-biri bilan juda qiyin va keskin munosabatlarni saqlab qolishga harakat qildilar. Ba’zan gap yo’llarni to’sib qo’yish, chegaradagi to’qnashuvlar va chegaralarni minalash bilan bog’liq bo’lib, bu xorijlik ekspertlarga Markaziy Osiyodagi vaziyatni «bolkanlashtirish» yoki «afg’onlashtirish» ehtimoli haqida dahshatli bashorat qilish uchun asos bo’ldi.
Mintaqaning zamonaviy tarixida sifat jihatidan yangi davr 2016-yilda ShavkatMirziyoyevning O‘zbekistonda hokimiyat tepasiga kelishi bilan boshlandi.
O‘zbekiston Prezidentining tashqi siyosat masalalari bo‘yicha maxsus vakili Abdulaziz Komilov ta’kidlaganidek, Shavkat Mirziyoyev «yangi yaxlit tashqi siyosat doktrinasini shakllantirdi… Bosh maqsad “qoʻshnilar bilan nol muammoga” erishish edi. Mintaqaviy siyosatning kontseptual asosini boshqa davlatlar xavfsizligi hisobiga o’z xavfsizligini mustahkamlashga yo’l qo’ymaslik, ochiqlik, pragmatizm va konstruktivizm, teng huquqlilik, o’zaro hurmat va manfaatlarni hisobga olishga asoslangan faol muloqot tamoyillari tashkil etdi».
Shu nuqtai nazardan, Sh.Mirziyoyevning saylanganidan so‘ng ilk xorijiy tashriflarini qo‘shni davlatlarga qilgani chuqur ramziy ma’noga ega bo’ldi – 2017-yil 6-martda Turkmanistonga, 2017-yil 23-martda Qozog‘istonga, 2017 yil 5-sentabrda Qirg’izistonga va 2018 yil 9 martda Tojikistonga.
Qo‘shnilar bilan o‘zaro kelishuvga erishilib, tezda chegaralardagi nazorat-o‘tkazish punktlari ishi tiklandi, Tojikiston bilan viza rejimi bekor qilindi, avvallari uzilib qolgan temir yo‘l, havo va quruqlikdagi transport aloqalari qayta yo‘lga qo‘yildi.
Bundan tashqari,2017-yil 19-sentabrda Prezident BMT Bosh Assambleyasining 72-sessiyasida so‘zlagan nutqida, “O‘zbekiston Markaziy Osiyoning markazida joylashgani uchun mintaqa barqarorlik, barqaror rivojlanish va barqarorlik mintaqasiga aylanishidan manfaatdor ekanligini ta’kidladi. yaxshi qo’shnichilik. Tinch, iqtisodiy farovon Markaziy Osiyo – bizning eng muhim maqsadimiz va asosiy vazifamizdir”, deb e’lon qildi.
O‘zbekiston rahbari o‘z nutqida, shuningdek, Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat uchrashuvlarini muntazam ravishda o‘tkazish tashabbusini ilgari surdi.
Shu maqsad yo‘lida u, shuningdek, ikki tomonlama va mintaqaviy hamkorlikning turli mexanizmlarini yaratdi, bu esa Markaziy Osiyoda yaqinlashish va mustahkamlashning yangi tendentsiyalarini boshlab berdi.
Prezidentimiz o‘z ma’ruzasida mintaqaviy xavfsizlik va barqaror rivojlanishni ta’minlash vazifalarining ahamiyatidan kelib chiqib, BMT shafeligida Markaziy Osiyo bo‘yicha yuqori darajadagi xalqaro konferensiya o‘tkazishni taklif etdi va ushbu tadbir 2017-yilning 11-12-noyabr kunlari Samarqand shahrida bo’lib o’tdi.
Keyinchalik konferensiya yakunlari bo‘yicha BMT Bosh Assambleyasining “Markaziy Osiyo mintaqasida tinchlik, barqarorlik va barqaror rivojlanishni ta’minlash bo‘yicha mintaqaviy va xalqaro hamkorlikni mustahkamlash” nomli maxsus rezolyutsiyasi qabul qilindi.
Ushbu hujjat xalqaro miqyosda birinchi marta Markaziy Osiyoda mintaqaviy xavfsizlikni taʼminlash kontekstida tashabbusni qoʻllab-quvvatlagan holda Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining Maslahat uchrashuvlari formatini mustahkamladi.
Sh.Mirziyoyev o’zining BMT Bosh Assambleyasining 75- va 78-sessiyalarida soʻzlagan nutqlarida ham Oʻzbekistonning bu boradagi siyosati izchilligi oʻz ifodasini topib, Markaziy Osiyoning konsolidatsiya va taraqqiyot yo’lidagi harakati Oʻzbekiston tashqi siyosatining ustuvor maqsadi bo’lib qolishini tasdiqladi.
Bundan tashqari, O‘zbekiston Prezidenti global, mintaqaviy va boshqa xalqaro platformalardagi chiqishlari doirasida mintaqaviy xavfsizlikni ta’minlash, shuningdek, Markaziy Osiyoni tinch taraqqiyot, barqarorlik va yaxshi qo‘shnichilik zonasiga aylantirishga qaratilgan tashabbuslarni muntazam ravishda ilgari surdi.
Umuman olganda, so‘nggi yetti yil davomida Markaziy Osiyoning ichki geosiyosiy landshaftida islohot yuz berganini, bunda o‘zaro ishonchni oshirish, mintaqaviy barqarorlik va xavfsizlikni mustahkamlash tendensiyalari ustunlik qilganini qayd etish mumkin.
Markaziy Osiyoning barcha davlatlarining birgalikdagi sa’y-harakatlari bilan chegara, suv va energetika kabi nozik masalalarni hal etishda misli ko‘rilmagan yutuqlarga erishish va o‘tmishdagi kelishmovchiliklarni bartaraf etish mumkin bo‘ldi. Shu asosda, qo‘shnilar hozirda hech shubhasiz Toshkentni o‘zining eng yaqin va ishonchli hamkori deb hisoblashadi.
Shu asosda Markaziy Osiyoda uzoq kutilgan integratsiya jarayoni boshlandi vamaslaxat uchrashuvlarimexanizmimintaqaviyhamkorlikningto‘plangano‘tkirmuammolariniochiqmuhokamaqilishvahaletishuchunsamaraliyuqoridarajadagimuzokaralarplatformasigaaylandi.
Shu munosabat bilan Yevropaning SpecialEurasia tahlil markazi ekspertlari S.Boltuk va J.Bifolki taʼkidlashicha, “kuchli boshqaruv va qobiliyatli mahalliy rahbariyat bilan ajralib turadigan barqaror Oʻzbekiston Markaziy Osiyoda mintaqaviy barqarorlikni taʼminlashga hissa qoʻshish salohiyatiga ega».
Mintaqaning markazida strategik muhim joylashuvga ega bo‘lgan va barcha qo‘shni davlatlar, jumladan Afg‘oniston bilan ham, umumiy chegaraga ega bo‘lgan O‘zbekiston amalga oshirilayotgan keng ko‘lamli ichki o‘zgarishlarni, shuningdek, dunyo va mintaqadagi dinamik o’zgaruvchan vaziyatni hisobga olgan holda ochiq, o‘zaro manfaatli va konstruktiv tashqi siyosatni davom ettirmoqda.
Shu bilan birga, mamlakat harbiy-siyosiy bloklarga qo‘shilmaslik, o‘z hududida xorijiy harbiy baza va ob’ektlarni joylashtirishga, shuningdek, mamlakat harbiy xizmatchilarining tinchlikni saqlashda ishtirok etishiga yo‘l qo‘ymaslik kursiga sodiqligini ham namoyish etmoqda. xorijdagi operatsiyalar yoki harbiy mojarolar.
Biroq hozirgi bosqichda jahonda ro‘y berayotgan tub siyosiy va iqtisodiy o‘zgarishlar Markaziy Osiyo mamlakatlari oldiga yangi-yangi vazifalarni qo‘ymoqda. Shu munosabat bilan joriy yilning 8-9 avgust kunlari Ostona shahrida bo‘lib o‘tgan Markaziy Osiyo davlatlari rahbarlarining VI Maslahat uchrashuvi doirasida ham Prezident Shavkat Mirziyoyev mintaqa davlatlarining yangi kollektiv qarorlari va birgalikdagi harakatlari zarurligini yana bir bor ta’kidladi.
Shunday qilib, O‘zbekiston mintaqadagi barcha mamlakatlar manfaatlariga javob beradigan istiqbolli yo‘nalishlarda, jumladan, mintaqaviy xavfsizlik sohasida ham yaqin hamkorlik tarafdori. Shu nuqtai nazardan, Markaziy Osiyo mamlakatlari o‘rtasidagi hamkorlikni faollashtirish mintaqaviy va global muammolarga samarali qarshi turish muammolarini hal qilishga yordam beradi.
Turdiqul Butayarov,
MOHI bo’limi boshlig’i
